Pôn và Viêcgini

Được đánh giá là tác phẩm hay nhất của Bernardin, 'Paul et Virginie' từng được dịch ra nhiều thứ tiếng và đón nhận sự yêu thích đến tận thế kỷ XIX, giữa thế kỷ XX, đến nay gần như bị quên lãng, chỉ lắng đọng trong lòng những kẻ mộ điệu văn học, và ảnh hưởng in hằn lên phong cách, lối sống của người dân đảo Mauritius.

'Đặt trong bối cảnh đảo Mauritius trước Cách mạng Pháp (sau đó được đặt tên Ile de France). Có hai gia đình thân nhau từ lâu, một bà cô góa phụ có người con gái tên Virginie và một bà bạn có cậu con trai tên Paul. Đôi trẻ lớn lên giản dị, thân thiết giữa cuộc sống thiên nhiên nên thơ, bình dị, rồi nảy sinh tình cảm trong sáng, đậm đà. Hai bà mẹ dự định, khi bọn trẻ khôn lớn sẽ cho chúng nên vợ nên chồng. Chợt bước ngoặt xảy đến, Virginie theo lời mẹ trở về Pháp học tập và thừa hưởng gia tài từ bà cô. Dù sống trong xã hội phong lưu, nơi Paris phồn hoa, Virginie không khi nào khỏi luyến tiếc những ngày tháng sống giản dị hạnh phúc trên đảo. Paul vì thương nhớ cô mà lao vào học hành nhằm khỏa lấp nỗi mong chờ khắc khoải. Rồi, trong một buổi chiều tháng Chạp, cả hai gia đình nhận được tin Virginie đang trên đường trở về trên chiếc tàu Saint - Gérand. ...' Cuối cùng họ vẫn đã có thể ở bên nhau. Sau những tình cảm giả tạo, những hào nhoáng thượng lưu, số phận một đứa trẻ bị hủy hoại, và ở bên là linh hồn của một kẻ đỗi si tình. Bernardin đã khắc họa cuộc sống tự nhiên đầy phong vị quá đỗi hấp dẫn, và tình cảm thủy chung, với tháng ngày hạnh phúc, đơn sơ, như điểm sáng giữa đại dương bao la, nơi đảo xa cách biệt, nơi cuộc sống không có tác động của sự phân chia giai cấp, sự can thiệp của chủ nghĩa nhân danh xã hội văn minh. Một nhà phê bình đã nhấn mạnh rằng Bernardin tin rằng 'trái đất được tạo ra cho những con người hạnh phúc và xứng đáng trên mặt đất', đó cũng là kế thừa luận điểm quan trọng của người thầy J. J. Rousseau của ông, rằng: 'Con người bẩm sinh tốt đẹp, tự do và sung sướng. Chính xã hội làm cho con người trở thành khổ cực, xấu xa.' Bỏ qua những hạn chế và giới hạn suy nghĩ phụ thuộc vào thời điểm lịch sử cũng như quan niệm cá nhân, 'Paul et Virginie' là cuốn tiểu thuyết đáng đọc và đáng có cho tầng lớp lãng mạn, dù bất cứ thời đại nào. Biết bao thế hệ trước đã từng rơi nước mắt khi gấp lại cuốn sách, đoan chắc 'Paul et Virgirie' vẫn còn và sẽ lấy thêm sự đau lòng của những 'con chiên' văn học.