Hoa hậu xứ Mường

Tóm tắt tác phẩm như sau:

Cách mạng tháng Tám thành công,lật đổ sự thống trị của giai cấp phong kiến và chủ nghĩa thực dân Pháp. Ở tỉnh Mường Hoà bình,chế độ quan lang cũng hoàn toàn sụp đổ,Lang Cun Quách Lân đã phải giao nộp ấn tín,sổ sách cho chính quyền cách mạng và đưa vợ con về quê Mường Vân.

Quách Lân là con của Lang Đá Quách Vỹ,vốn trước là Quan Tuần Phủ,sau Quách Lân ,các con của Lang Đá Quách Vỹ còn có Quách Lữ và nàng Ả Xiêm.

Quách Lân đã có 4 đời vợ,vợ thứ nhất Lân đuổi đi,vợ thứ 2 không có con,vợ thứ 3 sinh toàn con gái,vợ thứ 4 là Quách thị Quỳ. Quỳ là kết quả của sự dan díu giữa quan tuần phủ Quách Vỹ với người vợ của viên Ký Lục.

Đến năm Quỳ 16 tuổi thì được Quách Vỹ nhận làm con nuôi và đưa về Mường Vân. Khi ra làm quan Tri châu ,Quách Lân đã đem Quỳ đi theo và lấy Quỳ làm vợ.

Sống ở châu là những ngày đầy lạc thú,mọi việc đều có quan phó và bọn lục sự lo,quan tri châu chỉ suốt ngày đê mê khói thuốc phiện và thú vui nhục dục.

Thị Quỳ mặc dù đã gần 30 tuổi , nhưng cuộc sống một bước lên xe hai bước xuống ngựa nên vẫn còn trẻ lắm và được quan công xứ gọi là Hoa hậu Xứ Mường.

Khi còn đương chức thì mỗi lần về quê đều trống dong cờ mở,nay cách mạng thành công trở về quê buồn tủi và ảm đạm.

Cách mạng đã thành công nhưng do sự bưng bít ,che đậy,ngăn cấm của các Lang Đạo nên đồng bào vùng mường nơi đây vẫn chưa được biết,những người đã được biết thì nửa tin nửa ngờ. Lúc này có Lễ là một cán bộ Người Kinh về các làng tuyên truyền được nhiều quần chúng tốt để thành lập chính quyền cách mạng. Lễ là một người nhân hậu biết đồng cam cộng khổ với nhân dân,anh “Thương người Mường như người Mường thương nhau”, nhân dân đã tin cậy và thương mến anh. Từ đó mọi người đã hiểu và tin tưởng Cách mạng,không còn sợ Nhà Lang như trước nũa. Những người đi ở,đi hầu, đi phục dịch đã bỏ về theo Cách mạng như Nậu, Ừm ....

Lễ đã thành lập được chính quyền cách mạng ở Mường Vân.

Hai vợ chồng Quách Lân buồn nản, chồng thì tằng tịu với người hầu và thuốc phiện,vợ thì đi tìm và gạ gẫm với người chăn ngựa, mà người chăn ngựa này là kết quả của sự hiếp đáp giữa chồng Quì với người đàn bà thường dân.

Bị sự lôi kéo của Việt nam Quốc dân Đảng,cụ thể là tên Đồ Long-bạn Quách Lân. Quách Lân đã tập hợp các Lang Đạo trong vùng để bàn mưu lật đổ chính quyền trong vùng.

Trước cách mạng tháng Tám ,các tầng lớp lang đạo đều là những kẻ tham lam tàn bạo,ác nghiệt,tranh giành quyền lực,ăn chơi xa đoạ,bóc lột bòn rút,hành hạ nhân dân tàn nhẫn.... nhiều sự việc tai tiếng loạn luân,dâm loạn như Quách Lữ ngủ với chị dâu-vợ Quách Lân , tàn bạo như Quách Lân ngầm bỏ thuốc độc vào bánh để giết em hắn là Quách Lữ. Thị Quỳ ẩn sau khuôn mặt đẹp là sự tàn ác của nhà lang ,thị đã chai sạn ,dửng dưng trước mạng sống con người: Khi người che ô cho thị bị cảm giữa đường mà thị bỏ mặc đến chết không chút sót thương. Do có chủ trương nhân đạo,khoan hồng của cách mạng lấy cả lang đạo ra làm việc cho cách mạng nên Quách Lân được trở lại châu làm việc cho chính quyền,nhưng hắn vẫn ngấm ngầm cấu kết với bọn Đỗ Long,Quách Bảo dụ dỗ các lang đạo khác tiếp tục thực hiện âm mưu đen tối của chúng.

Lang Đá-Quách Vĩ ốm nặng,chúng định lấy ngày Lang Đá chết để khởi sự,chúng đã bí mật chuẩn bị vũ khí.

Nhận được tình hình cấp bách trên,bí thư châu là đồng chí Cảnh đã đã họp với các cán bộ Việt minh ở Mường Vân để lập kế hoạch bắt sống bọn chúng, lấy ngày khởi sự của chúng làm ngày hành sự của ta.

Với các tiềm thức đã ăn sâu từ ngàn đời là phải sợ và kính trọng nhà lang,nên khi Lang Đá mất mọi người đến đưa tang rất đông,nhưng nộp lễ vật thì ít nhà mang đến,có cách mạng nên dân không sợ lang nữa.

Lực lượng Việt minh đã trà trộn vào đám người đưa tang để xem xét tình hình và chuẩn bị hành động.

Lang Đá chết phải làm mo mười hai ngày đêm mới đưa về Mường Ma. Các Lang Đạo lòng mừng khấp khởi ,hí hửng vì nghĩ rằng chuẩn bị lật đổ được chính quyền Việt Minh.

Sau khi đưa ra Mường Ma trở về,bọn lang đạo chưa kịp trở tay thì đã bị lực lượng Việt Minh bắt sống. Quách Lân và các lang khác đều bị bắt,chỉ còn lại Hoa hậu Xứ Mường đơn độc,cuối cùng thị bỏ trốn lên mường khác sinh sống,sau này không ai biết Hoa Hậu đi đâu......